„Nie wiesz co się stanie? Eksperymentuj! Eksperyment jest dawniejszy niż nauka. Starsza od niego jest tylko ciekawość – pierwsza i najważniejsza cecha ludzkiego gatunku, odpowiedzialna za nasz pęd do poznania wszystkiego. Eksperyment to wdrożenie ciekawości. Pomocny zwłaszcza, kiedy rzeczywisty obiekt naszej ciekawości jest za daleko, za duży, za mały, za szybki albo nie wiadomo czym jest ani czy w ogóle jest. Kiedy nie mamy odpowiednich narzędzi, żeby zmierzyć obwód i wagę Ziemi, prędkość światła i dźwięku, zasady dziedziczenia, nawigację pszczół czy komunikowanie się drzew robimy eksperymenty. Zwłaszcza, kiedy oprócz ciekawości mamy co do TEGO podejrzenie, przeczucie, intuicję, pomysł, hipotezę, a w końcu teorię. Choć wszystkie nauki korzystają dziś
z eksperymentalnych metod sprawdzania teorii, to eksperymentuje każdy z nas. Od dzieciństwa sprawdzamy, testujemy, modelujemy, prognozujemy: czy to gorące? Czy wytrzyma mój ciężar? Co zrobi, jeśli to powiem? A może to ich zachęci do przeczytania? Spróbujmy może tego…
Eksperymentujemy nie tylko z ciekawości, ale i z przezorności. Eksperyment przygotowuje nas na nieznane, zwłaszcza na to, co może być groźne i niebezpieczne. Na choroby, na susze, na powodzie, na głód, na zanieczyszczenia, na wyczerpanie źródeł energii. Ale też na to jaki zawód chcę wykonywać; co lubię, co mogę, co potrafię. Eksperymentujemy, żeby niepotrzebnie nie ryzykować.
Jeśli szukamy dziś odpowiedzi na pytanie, co najlepszego może dać dzieciom i młodzież kształcenie szkolne i akademickie, to odpowiedź brzmi: nauka eksperymentowania.”
prof. dr. hab. Ryszarda Koziołka Dyrektora Generalnego Śląskiego Festiwali Nauki Katowice
PHYTOTOXKIT dla fazy ciekłej to trzy dniowy mikrobiotest fitotoksyczności dla określenia „bezpośredniego” (wewnętrznego) oddziaływania związków chemicznych na rośliny. Umożliwia określanie „bezpośredniego” (wewnętrznego) wpływu związków chemicznych (toksycznych) hamujących kiełkowanie i związków chemicznych stymulujących kiełkowanie i wzrost roślin, bez uprzedniego wprowadzania tych związków do gleby (referencyjnej). My w naszych badaniach wykorzystaliśmy nasiona rośliny dwuliścienne rzodkiewki, które obserwowaliśmy przez specjalne przezroczyste pojemniki, które umożliwiają bezpośrednią obserwację i pomiar długości metodą analizy obrazu na końcu trwania testu. Wysokiej jakości, kalibrowane nasiona były dołączone do zestawu określającego kiełkowanie i wczesny wzrost Lepidium sativum (rzeżucha siewna). Roślina była wybrana do testów ze względu na bardzo szybkie kiełkowanie i przyrosty korzeni i pędów, co umożliwia obserwację i odczyt wyników już po 3 dniach testu. Wysokiej jakości nasiona, specjalnie standaryzowane pojemniki i materiały były gwarancją wysokiej powtarzalności i wiarygodności oznaczenia, w odniesieniu do konwencjonalnych testów fitotoksyczności. Zaletą testu jest bardzo szybkie przygotowanie i odczyt wyników. Pionowe ustawienie pojemników testowych w trakcie inkubacji, w specjalnych stojakach zaprojektowanych i wydrukowanych na drukarce 3D, zajmuje minimalną przestrzeń laboratoryjną. Rejestracja „obrazu” kiełkujących nasion w pojemnikach była prowadzona przy użyciu aparatu fotograficznego i ręcznej suwmiarki, którą uczniowie dokonywali pomiarów.
Projektu pod tytułem „Myśl globalnie działaj lokalnie: pustynie porostowe – woda, powietrze” realizowany był od 01 luty 2024 do 31 maja 2025 z członkami KMO Środowisko Akademii Czarnoleskiej (uczniami klas V-VIII SP3 i SP12 Jaworzno), którego celem głównym było edukacyjne badanie powietrza na terenie Jaworzna za pomocą mikrobiotestów fitotoksyczności PHYTOTOXKIT dla fazy ciekłej. Projekt realizowany był przy współpracy z prof. Agnieszką Babczyńską z Instytutu Biologii Uniwersytet Śląski Katowice. Pod jej okiem uczyliśmy się obsługi testów otrzymanych bezpłatnie od sponsora Firmy Tigret. Tomek Nowak - Fotorelacja
z warsztatów phytotestkit na... | Facebook. Bez FIRMY TIGRET nie mogli byśmy kontynuować projektu realizowanego w 2023 roku "Myśl globalnie, działaj lokalnie – pustynie porostowe" "M... - Szkoła Podstawowa nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi w Jaworznie | Facebook gdzie udało na się „zarazić” swoim zaangażowaniem nie tylko swoich podopiecznych ale i swoich kolegów
i koleżanki po fachu. Projekt miał za zadanie ocenić stan środowiska przyrodniczego i zasobów przyrody na terenie naszego miasta przy użyciu skali porostowej. Porosty występujące na korze drzew, murach, skałach, gałęziach, pniach są naturalnym bioindykatorem wykorzystywanym w monitoringu powietrza. Ponadto projekt miał podnieść świadomość ekologiczną uczniów oraz zwrócić uwagę na temat zanieczyszczenia środowiska związane z rozwojem przemysłu i motoryzacji. Uświadomić, że każdy z nas ma wpływ na środowisko a zanieczyszczenia powietrza nie są problemem lokalnym, lecz globalnym. Ustaliliśmy, że powietrze według skali porostowej na terenie Jaworzna jest zanieczyszczone, a stężenie SO2 wynosi od 50 - 99 µg/m3 w zależności od pory dnia, temperatury, pogody i lokalizacji. W odnalezionych miejscach występowania porostów występują wyłącznie odporne gatunki. Na podstawie wyników obserwacji nie znaleźliśmy w naszej miejscowości pustyń porostowych czyli stref I i II tzn. z odpornymi gatunkami porostów lub ich całkowity brak. W naszych działaniach chcieliśmy brnąć dalej, ale jak? skoro brakowało nam mierników? I tu odkryliśmy ( eureka!) PHYTOTOXKIT. W ten oto sposób zaczęliśmy badać stan naszego powietrza nad naszą szkołą. W międzyczasie wygraliśmy KONKURS NAUKA DLA CIEBIE 2024 #protoTYpuj! Centrum Nauki Kopernik - II etap warsztaty i pomoc edukacyjna od podstaw. Dwudniowe zajęcia pozwoliły rozwinąć umiejętności praktyczne, przydatne w trakcie realizacji prac konkursowych nad swoimi prototypami i badaniami. Tomek Nowak - KONKURS NAUKA DLA CIEBIE 2024 #protoTYpuj! Centrum... | Facebook. Efektem czego był film https://fb.watch/y0ek9Q_XWp/ w którym zawarliśmy istotę naszych badań. Na prawidłowy wzrost i wygląd roślin wpływa ilość i jakość wody oraz jej dostępności. Woda opadowa jest dobrze przyswajana
przez system korzeniowy z uwagi na to, że uznawana jest za jedną z najczystszych wód występujących w naturze. Oczywiście czystość wody opadowej uwarukowana jest jakością powietrza, którą analizowaliśmy przez ostatni rok za pomocą link oraz obserwacją bioindykatorów (porostów) na terenie miasta. Kolejnym naszym krokiem było sprawdzenie w jaki sposób zanieczyszczenia powietrza poprzez ich obecność w wodzie opadowej wpłyną na kiełkowanie i wzrost Lepidium sativum rzeżuchy siewnej we wczesnej fazie wzrostu. Metodą przeźroczystych płytek testowych obserwowaliśmy wzrost długości korzeni i pędów roślin podlewając je wodą deszczową odebranej z rynien dachu szkoły, wodą z wodociągów oraz wodą z pobliskiego zbiornika wodnego zlokalizowanego ok 100 m od szkoły. Płytki testowe zawierały wkładki z białym nasączonym (wodą) filtrem i 10 nasionami wybranej rośliny w ustawionym/regularnym rozmieszczeniu. W celu wystandaryzowania warunków eksperymentu zbudowaliśmy dwie pomoce naukowe. Pierwszą był przenośny inkubator, który pozwoli nam na odcięcie próbek od środowiska zewnętrznego i zapewnienie im niezmiennego mikroklimatu, jednakowych warunków inkubacji roślin w stałej temperaturze ok 25°C. Drugą była lodówka posiadająca system chłodzenia umożliwiający przechowywanie próbek wody z deszczówki w stałej temperaturze. Uczniowie długo zgłębiali temat analizując artykuły oraz filmy instruktażowe ponieważ nie wiedzieliśmy dotąd co to takiego półprzewodniki. Element termiczny w inkubatorze oparliśmy o ogniwa Peltiera z radiatorami, starowany elektronicznym sterowniki. Potrzebne podzespoły w dość przystępnych cenach znaleźliśmy w sklepach internetowych oraz pozyskaliśmy z elektrośmieci. Projektowaliśmy wspólnie na tradycyjnych kartkach papieru, a co spotkanie mieliśmy inny pomysł przez co ciągle coś zmienialiśmy. Pierwszy prototyp powstał z kartonu, zaś kolejne już z styropianu i styroduru. Oba urządzenia były ważne dla nas przy realizacji samego projektu, ponieważ wykluczyły kilka z zmiennych takich jak temperatura czy dostęp światła i pozwolą skupić się na wpływie wody i jej zdatności na kiełkujące rośliny. Do rejestracji obrazu płytek testowych wyhodowanych w inkubatorze roślin wykorzystywaliśmy posiadany wizualizer, którym zapisywaliśmy zdjęcia rośli i ich długości pędów i korzeni z danymi powietrza (pyłów, osadów) link w badanym okresie. Rozwiało to wiele hipotez badawczych, które postawiliśmy w naszym projekcie.
Dodatkowo w ramach projektu przeprowadzono szereg działań towarzyszących jak:
- Harcerska Ogólnopolska Akcja Ekologiczna „Florek” XXXV edycja rok 2024/2025 Realizacja projektu - 5 zadań/działań ekologicznych przez 9 miesięcy roku szkolnego. Harcerska Ogólnopolska Akcja Ekologiczna Florek – Hufiec ZHP Ziemi Sanockiej
- Udział uczniów w Wojewódzkim Konkursie Przyrodniczo-Fotograficzny pt. Obrazy światłem malowane” Przyrodniczo-Fotograficzny pt. Obrazy światłem malowane” październik 2024. konkurs-fotograficzny-regulamin.pdf
- Uniwersytet Śląski –„DNA na talerzu, zabawa w kuchenne laboratorium. Izolacja DNA na talerzu” 17.09.2024
- Jaworznicki Dzień Sprzątania Ziemi dzielnic: Niedzieliska i Długoszyn 29.09.2024
- Warsztaty ekologiczne DWDZ Porąbka dla klas V-VII – realizacja pierwszego zadania ogólnopolskiego projektu FLOREK 07-09.10.2024 Tomek Nowak - Warsztaty ekologiczne DWD w Porąbce 07-09.10.2024... | Facebook, Warsztaty ekologiczne DWD w Porąbce 07-09.10.2024 – Szkoła Podstawowa Nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi w Jaworznie
- Noc Naukowców w Europejskim Mieście Nauki Politechniki Śląskiej 2024 (odebranie nagród za konkursy, warsztaty, wykłady, laboratoria) 12.10.2024
- Współtworzenie prelekcji wraz z pracownikami CNK podczas webinaru „Przestrzenie edukacji” w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie 22.10.2024. Projekt badawczo-rozwojowy Przestrzeń ma znaczenie! Podsumowaliśmy badania dot.: jakie możliwości dają przestrzenie edukacyjne w polskich szkołach? czy nauczyciele i uczniowie je dostrzegają? czy potrafią z nich efektywnie korzystać? Podsumowanie projektu i konkursu „Pochwal się swoją klasą”. Przestrzenie edukacji | Centrum Nauki Kopernik
- Realizacja projektu „Razem dla lepszej przyszłości” z uczniami klas IV-VII. Celem którego jest pomoc cudzoziemcom oraz ich rodzinom poznać język, kulturę podczas wspólnych zajęć podczas eksperymentowania i konstruowania. Wsparcie merytoryczne Centrum Nauki Kopernik i Centrum Edukacji Obywatelskiej luty 2024– czerwiec 2025 Razem dla lepszej przyszłości | Centrum Nauki Kopernik
- Tydzień Uczniowskiej SUPERMOCY – warsztaty, prezentacje, konkursy SKRZYDŁA MOCY 21-25.10.2024
- Rozpoczęcie nowego ogólnopolskiego projektu „Pieczarki z KLASĄ” celem którego jest promowanie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o pieczarkach oraz grzybach uprawnych, budowanie postaw ekologicznych a także wyrabianie zdrowych nawyków żywieniowych. "P... - Szkoła Podstawowa nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi w Jaworznie | Facebook
- „Dzień odkrywcy – DZIEŃ MISTRZA” prezentacja społeczności szkolnej postaci sławnych uczonych który dzięki swoim odkryciom zmienili nasz świat 12.11.2024
- WYSTAWCA na 8. Śląskim Festiwalu Nauki w Katowicach w dniach 7-9 grudnia 2024 r. w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach z projektem „Mikrobiotest w inkubatorze opartym na ogniwach Peltiera” Tomek Nowak - 8 Ślaski Festiwal Nauki Katowice - dzień 3... | Facebook
- Warsztaty z uczniami klas VII i VIII - „Influencerzy pod lupą: Jak nie dać się zmanipulować?” na podstawie scenariusza CNK Warszawa13.12.2024
- Warsztaty, laboratoria w ramach NOC BIOLOGÓW Uniwersytet Śląski Katowice10.01.2025 Tomek Nowak - XIV Ogólnopolska Noc Biologów 10 stycznia 2025 roku... | Facebook
- Warsztaty w Jaworznickim Laboratorium Biznesu dotyczące przyszłości zawodowej po szkole podstawowej 23.01.2025 Jaworznickie Laboratorium Biznesu – Szkoła Podstawowa Nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi w Jaworznie
- Udział w konkursie ogólnopolskim „Żywności nie marnuje, planetę szanuję” dot programu Junior-Edu-Żywienie (JEŻ-Bis) organizowanego przez Szkołę główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 04.02.2025
- Udział w ogólnopolskiej Olimpiadzie ESA Platforma konkursowa Olimpiada ESA (nask.pl), która pozwala uczniom wykazać się pogłębioną wiedzą ekologiczną z zakresu zanieczyszczenia powietrza i zmiany klimatu. 11.03.2025
- Warsztaty naukowe w Ośrodku Edukacji Ekologiczno-Geologicznej GEOsfera – Warsztaty naukowe - METEOROLOGIA.. (2) Facebook
- Piknik Naukowy KMO i Konferencj KMO prezentując nasze wyniki na Uniwersytecie Śląskim maj 23.05.2025
- 9-11.06.2025 Wycieczka Centrum Nauki Kopernik Warszawa
Wyniki





….
Systematyczna obserwacja wyników doprowadziła uczniów do formułowania hipotez i tez:
- Jakie wyniki będą rano a wieczorem?
- Czy zmienią się wyniki w zależności od pory roku?
- Jaki pomiar będzie przy ruchliwej ulicy a szkołą?
- Czy ilość pyłów PM2,5, PM10, tlenków siarki, sadzy zmieni się w zależności od temperatury zewnętrznej?
- Jakie zanieczyszczenia powietrza występują w innych miastach?
Na wszystkie postawione pytania z czasem odnajdziemy odpowiedzi, bo kto pyta nie błądzi. Na wszystko potrzebny jest czas i chęci. My ich mamy wiele. Na chwilę obecną zbieramy dane, które będziemy analizować i porównywać przez kolejne miesiące.
Czego dzięki realizacji projektu nauczyli się uczniowie?
- Pozyskiwania informacji z różnych źródeł (np. dane pomiarowe, normy);
- Określania poziomu zanieczyszczenia powietrza z wykorzystaniem testów;
- Poszerzanie wiedzy na temat zanieczyszczeń środowiska - konieczność segregowania odpadów w gospodarstwie domowym;
- Komunikacji między sobą jak innymi osobami;
- Empatii do środowiska w którym żyją;
- Prowadzić długoterminową obserwacje zjawisk przyrodniczych;
- Uświadomili sobie jaki mamy stopień zanieczyszczenia środowiska;
- Posługiwania się sprzętem laboratoryjnym, mapą w Google, inkubatorem;
- Interpretować informacje z różnych źródeł oraz z otrzymanych wyników badań;
- Publicznych prezentacji wyników badań na forum szkoły, miasta, kraju;
- Umiejętności zdobywania, obserwacji, selekcjonowania i przetwarzania informacji;
- Wyciągania wniosków z obserwacji i badań;
- Twórczego myślenia;
- Organizacji pracy;
- Wykorzystywać zdobytą wiedzę na lekcjach z przedmiotów ścisłych w praktyce;
- Odnajdywania własnych, oryginalnych rozwiązań problemów badawczych z zastosowaniem różnorodnych metod;
- Kompetencji naukowo-technicznych oraz
wykorzystania technologii informacyjno-
komunikacyjnych
;
- Umiejętności uczenia się – pogłębianie wiedzy i jej utrwalani
a;
- Kompetencji społeczne i obywatelskich
;
- Przedsiębiorczość przez planowanie
pracy, podział obowiązków, szukanie najlepszych pomysłów;
- Umiejętności pracy w grupie rówieśników oraz poczucia samorządności;
- Rozwoju zainteresowań i uzdolnień oraz ujmowanie specyficznych dla danego ucznia potrzeb;
- Sprawczości i własnej wartości poprzez utwierdzanie uczniów w przekonaniu, że mogą aktywnie włączyć się w rozwiązanie lokalnych i globalnych problemów środowiska.
Z czego jako grupa projektowa jesteście szczególnie dumni?
- Z dużego odzewu ze strony uczniów, którzy tak licznie i chętnie wzięli udział w projekcie;
- Zaangażowania rodziców wspierających nas w działania;
- Ze wsparcia partnerów: Urzędu Miasta Jaworzno, Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Centrum Nauki Kopernik, Klubów Młodych Odkrywców;
- Współpracy osób biorących udział w projekcie;
- Nasz projekt rozwija się, ewaluuje.
- Projekt podniósł samoświadomość mieszkańców Jaworzn, a a co za tym idzie wprowadza zmiany w życiu człowieka i jego środowisku.